هێژا دڵشاد
هەڵبژاردنی 24 ی حوزەیرانی توركیا، بەیەك لەهەرە گرنگترین و چارەنوسسازترین هەڵبژاردنی ئەو وڵاتە دادەنرێت، بەو پێیەی گەلی توركیا دەنگ بۆ نوێنەری پارتەكان بۆ پارلەمان و هاوكاتیش بۆ سەرۆككۆماری توركیا دەدات.
گرنگییەكەی ئەم هەڵبژاردنە ئەوەیە كە سەرۆككۆماری نوێ، دەستبەجێ كار بە سیستەمی سەرۆكایەتی دەكات لەو وڵاتە، كە گەلی توركیا لە ریفڕاندۆمەكەی ساڵی پار، بە «بەڵێ» دەنگی پێدا بوو، واتە سیستمی پارلەمانی دەبێتە سەرۆكایەتی و سەرۆككۆماریش دەسەڵاتی تەواوەتی لە داڕشتنەوەی پەیكەر و جومگەكانی دەوڵەتدا دەبێت.
كورد یاخود بزوتنەوەی سیاسی كورد، بێبەش نییە لە حزوری سیاسی لەو وڵاتە، دەكرێ بڵێین تاڕادەیەكی بەرچاو ئامادەیی لە هاوكێشە سیاسییەكانی ئەو وڵاتەدا هەیە. بۆ ئەم مەبەستەش جگە لەوەی كاندیدی بۆ پارلەمانی توركیا هەیە، هاوكات سەڵاحەدین دەمیرتاش-ی هاوسەرۆكی پێشووی هەدەپە-ی بۆ پۆستی سەرۆككۆماری كاندید كردووە.
دەمیرتاش، كاریزمایەكی نوێ
دەمیرتاش لەماوەی ١٠ ساڵی رابردوو بەشێوەیەكی زۆر كاریگەر و خێرا لەسەر شانۆی سیاسی لە باكووری كوردستان و توركیا بەگشتی هەڵكەوتووە.
كاریزمای دەمیرتاش، لەساڵی 2014، لەكاتی خۆكاندیدكردنی بۆ پۆستی سەرۆككۆماری، گەیشتە لوتكە، بەوەی توانی بۆ یەكەمجار بەربەستی ١٠٪ ی هەڵبژاردن ببڕێت و بە پەیامە گرنگەكانی لە بانگەشەی هەڵبژاردندا سود لەدەنگی كەمایەتییەكانتری توركیا وەربگرێت.
دەمیرتاش لە هەڵبژاردنی سەرۆككۆماری ٢٠١٤، توانی ركابەرییەكی سەختی ئەردۆغان بكات و لە زۆربەی پارێزگاكانی توركیا میتینگی جەماوەریی سازكرد بە دروشمی «ناتكەین بە سەرۆك» وەك تاكە ركابەری بەهێز بەرامبەر بە ئەردۆغان وەستایەوە.
ئەكمەلەدین ئیحسانئۆغڵو نەیتوانی نمایش خۆی و ركابەرییەكی سیاسی بەهێز بەرامبەر بە ئەردۆغان بوەستێتەوە، ئەو كاندیدی هاوبەشی هەردوو پارتە ئۆپۆزسیۆنەكەی ناو پارلەمان بوو كە هەریەك لە (جەهەپە و مەهەپە) پشتیوانیان لێدەكرد. جگە لەوەش كۆی ١٣ پارتی دەرەوەی پارلەمان پشتیوانی بوون، كەچی تەنها ٣٨٪ ی دەنگەكانی بەدەستهێنا، لەبەرامبەردا هەدەپە بە كاندیدكردنی دەمیرتاش توانی 9.8٪ ی دەنگەكان ببات، ئەمەش هەدەپە نزیك بوەوە لە رێژەی ١٠٪ ی بەربەستی هەڵبژاردن، هەر ئەو ئەزمونەش بوو لەپاش ساڵێك و لە هەڵبژاردنی پارلەمانیدا هەدەپە توانی ١٣٪ ی دەنگەكان بەدەستبهێنێت، بەمەش چێكی باڵانسی هێزی سیاسی بكات و قورسایی سیاسی خۆی لە توركیا دەربخات.
ستراتیجی هەدەپە
پارتی دیموكراتی گەلان (هەدەپە) دەخوازێت لە هەڵبژارنی 24 ی حوزەیرانی ئەمساڵ، 100 پارلەمانتار بەدەستبهێنێت.
بەپێی لێدوانەكانی بەرپرسانی باڵای ناو پارتەكە، هەدەپە كار بۆ ئەوە دەكات 100 پارلەمانتاری بنێرێتە پارلەمان و بەمەش ببێتە پارتی ئۆپۆزسیۆنی سەرەكی لە توركیا و جێ بە جەهەپە لێژبكات.
بێگومان ئەمە كارێكێ زەحمەتە لەم كاتەدا كە رێگریی و فشارێكی زۆر لەسەر بزوتنەوەی سیاسی كورد (هەدەپە) لە باكوور هەیە.
هەكات ئەگەری ئازادكردنی سەڵاحەددین دەمیرتاش لەئارادا نەماوە، كە وەك كاندیدێكی بەهێز بۆ پۆستی سەرۆككۆماری لەلایەن هەدەپەوە دەستنیشان كراوە.
دەمیرتاش لەهاوشێوەی هەڵبژاردنەكەی ئابی 2014، دەتوانێت بەشێك لەدەنگی توركەكان ببات. واتە كاریزمای دەمیرتاشێكی زیندانیكراو كاریگەریی تەواوی لەسەر زیادكردنی دەنگەكانی هەدەپە دروستدەكات.
كاندیدێك لە زیندانەوە!
پێتان سەیر نەبێت لەوڵاتی توركیا كەسێك لە زیندانەوە خۆی كاندید بكات بۆ پۆستی سەرۆككۆماری، لە زیندانەكانی توركیا، پارلەمانتار، سەرۆك شارەوانی، سیاسەتمەدار، رۆشنبیر و چالاكوانی مەدەنی حزوریان هەیە و بەبێ هیچ تاوانێك ساڵانێكی زۆر زیندانی دەكرێن. ئەمە واقیعە و مێژووی توركیاش لەم واقیعەحاشا هەڵنەگرە. ئیتر پێمان سەیر نەبێت كەسێك لە زیندانەوە كاندیدی سەرۆككۆمار بێت.
هەرچەندە زیندانەكانی توركیا لەمێژە ئاشنای هونەرمەند و سیاسەتكاران بووە، ئەمە دیاردەیەكی نوێ نییە بۆ توركیا، بەشێك لەمێژووی هەرە زۆری سیاسییەكانی توركیا بە راست و چەپەوە، بە تورك و كوردەوە، زیندان شێك بووە لە ژیانی سیاسییان، رژێمە یەك لەدوا یەكەكانی توركیا كاریان بەندكردنی سیاسییەكان بووە.
لەمڕۆدا بینین سەڵاحەدین دەمیرتاش بە فەرمی وەك كاندیدی پارتی دیموكراتی گەلان«هەدەپە»، بۆ پۆستی سەرۆككۆماریی دەستنیشانكراوە. دروشمی نوێی هەدەپە بۆ دەمیرتاش: «بە تۆوە دەگۆڕێت». هاونیشتیمان، هاوخەبات دەمیرتاش.
دەمیرتاش یەك لەو چوار كاندیدەی پۆستی سەرۆككۆمارییە لە توركیا، ئەمەش خۆی بۆ خۆی ئیرادە و جەسارەتێكی بەهێزە بۆ هەدەپە.
مێدیا و بانگەشە
لەوادەی بانگەشەی ئەم هەڵبژاردنەدا، دەبینین نایەكسانی و نادادپەروەرییەكی زۆر لە ئارادا هەیە. بەتایبەتیش بۆ سەڵاحەدین دەمیرتاش، ئەردۆغان تەواوی كەرەستەی میدیایی و راگەیاندی ئەو وڵاتەی خستۆتە خزمەت بەخۆی، كەناڵە فەرمییەكانی دەوڵەت وەك تەرەتە، ئاژانسی ئانادۆڵو، كەناڵەكانی وەك ئا خەبەر، كەناڵە ئەهلییەكانی نزیك لە ئاك پارتی، هەروەها رۆژنامە و رادیۆكان رۆڵێكی بەرچاویان لە پڕوپاگەندەكردن بۆ ئاك پارتی و ئەردۆغان هەیە.
لە دوو ساڵی رابردوو بەتایبەت لەپاش كودەتاكەی ١٥ی تەموزی ٢٠١٥، ئەردۆغان و حكومەتەكەی ئاك پارتی گشت مێدیا و راگەیاندنە نەیارەكانی بەپاساوی پڕوپاگەندە بۆ تێرۆر داخست و بەمەش بەتەنه مێدیاكانی نزیك لە خۆیان مانەوە.
لەئێستادا هیچ میدیایەك نییە باس و قسەكی ئیجابی لەسەر دەمیرتاش بكات وەك كاندیدێكی هەڵكەوتوو بۆ پۆستی سەرۆككۆماری. كاندیدەكەی جەهەپە-یش هەرچەندە ئەویش زۆر دەستكراوە نییە بۆ بانگەشەكردنی خۆی، بەڵام لەڕێگەی یەك دوو كەناڵی سەربە جەهەپە و چەند رۆژنامەیەكەوە دەرفەتی بانگەشە و خۆناسینی هەیە، یاخود هیچ نەبێت لە مەیدانەكاندا میتینگی جەماوەری سازدەكات.
لێرەدا دەشێ بڵێین دەمیرتاش تاكە كاندیدە لەچاو كاندیدەكانیتر كە هیچ ماف و دەرفەتێكی بۆ نەڕەخساوە تاكو پەیام و قسەی خۆی بە جەماوەری توركیا بگەیەنێت. سەرەڕایی هەموو رێگرییە ئەمنی و میدیایی و سیاسییەكان لەسەر دەمیرتاش و هەدەپە، هێشتا ئومێدێك هەیە بۆ ئەوەی هەدەپە دەنگی بەرچاو بەدەستبهێنێت یاخوود هیچ نەبێت دوبارە بەربەستی 10% ی هەڵبژاردن ببڕێتەوە.
هەدەپە و ئەوانیتر
لە ماوەی رابردوو، پارتە كوردییەكانی باكووری كوردستان، كۆبونەوەیان ئەنجامدا تاكو بگەنە رێككەوتنێك لەهەمبەر هەڵبژاردنی حوزەیرانی ئەمساڵ، ئەو پارتانەش: پارتی دیموكراتی كوردستان-توركیا، پارتی دیموكراتی كوردستان-باكوور، پارتی ئازادی كوردستان، پارتی سۆسیالیستی كوردستان، بزوتنەوەی ئیسلامی كوردستان و هاك پار، سەردانی بارەگای هەدەپە-یان كردووە.
لەپاش چەند كۆبونەوەیەك ئەمڕۆ ئەم حیزبە كوردییانەی باكووری كوردستان (ئەوانەی سەر بە پارتی دیموكراتی كوردستانن و رێچكەی بارزانین) لە گفتوگۆكانیان لەگەڵ هەدەپە بۆ پێكهێنانی هاوپەیمانەتیی كوردستانی لە هەڵبژاردن كشانەوە.
هەرچەندە لە نامەیاندا بۆ هەدەپە هۆكاری كشانەوەیان بۆ ئەوە گەڕاندۆتەوە كە گوایە «هەدەپە لە مانیفێستی هەڵبژاردندا باسی ئەو خاڵانەی نەكردووە كە لەسەری رێككەوتوون»، بەڵام راستییەكە ئەوەیە لەژێر فشاری لایەنیتر كشاونەتەوە.
پێشبینی دەكرێت ئەو پێنج لایەنە، وەك جاری پێشوو دەنگ بدەن بە ئەردۆغان و ئاكەپە یاخود هەندێكیان بایكۆتی هەڵبژاردن بكەن.
پێشتریش ئەم پارتانە بایكۆتی هەڵبژاردنیان كردووە یاخود ئامادەییان نەبووە دەنگی خۆیان بخەنە پاڵ هەدەپە.
داگیركردنی عەفرین، كەركوك، زیندانیكردنی هەزاران چالاكوان و ئەندامی سیاسی كورد، پارلەمانتار، سەرۆك شارەوانی لەباكوور، هەروەها دژایەتیكردنی ریفراندۆمەكەی باشووری كوردستان، نەبووەتە هەوێنی یەكڕیزی و یەك دەنگی كورد لە باكوور. بەداخەوە ئەم دیدارانە ئەمجارەش رێككەوتنێكی تۆكمەی بۆ یەكگرتویی كورد لێنەكەوتەوە.
نادادپەروەریی لە بانگەشەی هەڵبژاردندا
لەم پڕۆسەی بانگەشەی هەڵبژاردنەدا، دوبارە و دوبارە نایەكسانی و نادادپەروەریی لەنێوان كاندیدەكان سەبارەت بە بانگەشەكردنیان هەیە.
لە مێژوویی ٤٠ ساڵی خەباتی پارلەمانی بزوتنەوەی سیاسی كورد لەباكوور، پڕۆسەی هەڵبژاردنەكان بۆ كورد هیچ كات و ساتێك ئاسان نەبووە، بەوەی رێگری جۆراو جۆر لەسەریان هەبووە. لەمەیدانەكان قەدەغە بووە ئازادانە قسەی خۆیان بكەن، یاخود سیاسییەكان چ كاندید یاخود پارلەمانتار و سەرۆك پارت بوبێت دەستگیر كراون، هەروەها مێدیایەك نەبووە كە ئازادانە پەیامی خۆیان بەڕایگشتی بگەیەنن. سەرەڕای ئەوەش بونی بەربەستی ١٠٪ ی هەڵبژاردن ئەوەندەیتر نوێنەرایەتی كوردی لەپارلەمانی ئەو وڵاتە ئاستەم كردووە.
ئەمجارەش دەبینین لەڕێگەی سكرینەوە لە شەقامەكانی توركیا پەیامەكانی سەڵاحەدین دەمیرتاش بە رایگشتی دەگەیەنن، كە نمایشی وتەكانی دەمیرتاش دەكەن كە لە رابردوودا لە كۆبونەوەی هەفتانەی پارتەكەیدا پارلەمانی توركیا پێشكەشی كردووە.
لەكاتێكدا كاندیدەكانیتری توركیا بۆ پۆستی سەرۆككۆماری، لەمەیدانەكان ئازادانە وتاری خۆیان پێشكەش دەكەن، لە مێدیا و راگەیاندنەكان بانگهێشت دەكرێن و بانگەشەی خۆیان دەكەن. هەربۆیە ئەم هەڵبژاردنەش بەهەمان شێوەی ئەوانەی رابردوو نایەكسانی و نا دادپەروەریی لە نێوان ركابەرەكاندا هەیە. بەتایبەتیش بۆ لایەنی كورد كە هەمیشە قوربانی ئەو سیاسەتە فاشیست و زوڵم و زۆردارە بووە.
مایەپوچی هاك پار!
پارتی ماف و ئازادی (هاك پار)، بەواتایەكیتر پارتەكەی كەمال بوركای سیاسەتكاری باكووری كوردستان، بەنیازن لەم هەڵبژاردنەدا بە كاندیدی سەربەخۆ بۆ پارلەمان بەشداری بكەن.
ئەم پارتە ساڵانێكە وەك دروشمی هەڵبژاردن پێشنیاری مۆدێلی فیدڕاڵی دەكات بۆ باكووری كوردستان وەك تاكە بژاردە دەیبینێ بۆ چارەسەری پرسی كورد!
توركیای رابردوو و ئێستاش، هیچ كات ئامادە نەبووە مۆدێلی خۆجێی پەیڕەوبكات كە بەشێكی زۆری كێشە گرێدراوەكانی پرسی كورد چارەسەر دەكات، ئاخۆ چۆن چاوەڕێ بكەین توركیا رێگە بدات كوردەكان هاوشێوەی هەرێمی كوردستان هەرێمێكی فیدڕاڵ تایبەت بە خۆیان هەبێت و دواتریش داوای جیابونەوە بكەن.
ئەم پڕۆژەیە لە ناوەڕاستی دەیەی نەوەدەكان و دواتریش لەساڵی 2009، لەلایەن عەبدوڵا ئۆجەلانەوە بۆ دەوڵەتی تورك تەرح كرا بوو، بەڵام بەهیچ شێوەیەك پەسەند نەكرا. توركیا رێگە بە بچوكترین هەنگاوی جیابونەوە یاخود دابەشبونی خاكەكەی نادات، باكورییەكان باش ئەو راستییە دەزانن.
هاك پار وەك هەڵبژاردنەكانی پێشووتر ئامادەیی نیشان نەداوە كە دەنگ بە هەدەپە بدات بگرە دژایەتی سیاسەتی هەدەپە و پەكەكەیش دەكات.
مۆدێلی فیدڕاڵی چارەسەری دۆزی كورد ناكات لە باكوور، گریمان فیدڕاڵییەت هاتە ئاراوە، باشە میلۆنەها لە كوردەكانی ئەستەمبوڵ، ئیزمیر، ئەنقەرە و ئەوانیتر لە دەرەوەی ئەو سیستمە دەمێننەوەو بێ بەش دەبن لەو مافانەی لەچوارچێوەی هەرێمێكی فیدڕاڵدا دەستەبەر دەكرێت.
باشترین مۆدێل رەنگە دەستورێكی دیموكراتی بێت، كە مافی یەكسانی بۆ گشت هاوڵاتیانی توركیا دەستەبەر بكات. ئەمەش لە ئەجێندای هەدەپەدا ئاماژەی پێكراوە.
ئەردۆغان و ئامەد
لەپەیامەكانی ئەردۆغان لەو ئامەدی باكووری كوردستان، ئاماژەدان بوو بە درێژە پێدان بە شەڕ و نەیاری لەگەڵ گەلی كورد بەگشتی تەرخان كردبوو!
رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆككۆماری توركیا جەختی لەسەر دوو شت كردەوە:
یەكەم: درێژەپێدانی پڕۆژەی گاپ و دەرفەتی هەلی كار وەبەرهێنانی زیاتر لەناوچەكە.
دووەم: هێرش كردنە سەر سەڵاحەدین دەمیرتاش و هەدەپە و پەكەكە.
ئەردۆغان لە ئابی ٢٠١٤ كاتێ بانگەشەی بۆ پۆستی سەرۆككۆماری دەكرد لە ئامەد وتی «دەنگدان بە من دەنگدانە بە هاوپەیمانێتی نێوان ئەنقەرە و هەولێر».
ئەمجارە بە پێچەوانەوە پەیامەكانی توندتر بوو بۆ گەلی كورد بەگشتی، وتیشی« كوردەكان پێویستیان بە دەوڵەت نییە، توركیا تاكە دەوڵەتە كە دەتوانێ كورد لەئامێز بگرێت!».
ئاماژەی بەوەشكرد كە سوپای تورك لە سوریا و لە عێراق درێژە بە شەڕی بەرەنگاربونەوەی پەكەكە دەدات.
لێرەدا جێی باسە بەشێكی زۆری كوردەكانی ئەو شارە و دەورووبەری دەنگدەری ئاك پارتین، بەتایبەت كوردە دیندار و موحافزكارەكان، ئەمانە بە ئاشتی و بە شەڕ دەنگ بە ئاك پارتی دەدەن! هەروەها بەشێكی زۆر لە كوردە بورژوڤاكانی ناوچەكە لەگەڵ ئاك پارتیدان.
دەنگی ئاك پارتی لەم شارە لەنێوان سەدا ٤0 بۆ ٤٥ ی دەنگەكانە و تاكە ركابەریشی لە ناوچەكە تەنها هەدەپە-یە كەئەویش رێژەی دەنگی ٦٠ بۆ ٦٥ بەرەو سەرترە.
سەربەخۆیی دادگا لە توركیا
لە توركیا هیچ كات و سەردەمێك دادگا سەربەخۆ نەبووە، بەو مانایەی پڕۆسەی دادگایكردنێكی دادپەروەرییانە بونی نییە.
لە رابردوودا دەسەڵاتی سەربازیی توركیا، یاخود رژێمی پێشووی سوپا راستەوخۆ دەستیان لە كاروباری دادگاكاندا هەبووە.
پاشان بەشێك لە حكومەتەكان تاڕادەیەك كەمتر لە دەسەڵاتی سوپا كاریگەرییان بەسەر دادگاوە هەبووە.
لەماوەی 16 ساڵی فەرمانڕەوایی حكومەتی ئاك پارتی بە سەرۆكایەتی رەجەب تەیب ئەردۆغان، قۆناغ بە قۆناغ پوڵیس و دادگای خستەژێر دەسەڵاتی خۆیەوە، حكومەتی ئاك پارتی لە ٢٠٠٢ تاكوو ٢٠١١ ململانێیەكی ختی لەگەڵ رژێمی سوپا كرد، دولتریش لە ٢٠١٢ تاكوو ٢٠١٥ ململانێ لەگەڵ گولەنییەكانی ناو دادگا و پوڵیس كرد تاكو بتوانێ بەتەواوەتی میت و دادگا و پۆلیس كۆنتڕۆڵ بكات.
بەكورتییەكەی سەربەخۆیی دادگا لەتوركیا لەژێر پرسیاردا بووە، جێی باس و رەخنەگرتن بووە لەلایەن بەشێك لە پارتە ئۆپۆزسیۆنەكانی ئەو وڵاتە. بەتایبەتیش لەم ساڵانەی دوایدا هەدەپە زۆر قسەی لەسەر ئەم بابەتە هەبووە، بەو پێیەی دادگاكان سیاسەتكارە كوردەكان زۆرترین باجیان داوە و بونەتە قوربانی ئەو دەسەڵاتە فاشیستە.
دوا ئەگەر دەربارەی ئازادكردنی سەڵاحەدین دەمیرتاش، هاوسەرۆكی پێشووی هەدەپە، كاندیدی پارتەكەیان بۆ پۆستی سەرۆككۆماری، رایانگەیاندووە ئومێدیان بە بڕیاری دادگا بۆ ئازادكردنی دەمیرتاش نەماوە.
بێشك كەیسی دەمیرتاش دەشێ وەك كەیسێكی سیاسی هەڵسەنگاندنی بۆ بكرێت خەدرلێكراو، یاخوود بێ بەش لە مافی پروپاگەندە و بانگەواز بۆ خۆی و پارتەكەی
بە كورتی: ئەردۆغان ئەگەر دەمیرتاش بە ركابەرێكی سەختی خۆی ببینێت بەوەی لە مەیدانەكان و میتینگە جەماوەرییەكاندا پەیامی راستەقینە و واقیعیانە بەڕایگشتی توركیا بدات، ئەوا ناخوازێت دەمیرتاش لەمەیدانەكاندا حزووری هەبێت. ئەمەش ئەگەریی ئازادكردنی دەمیرتاش ئاستەمتر دەكات.
هەڵبژاردنەكەی ئابی ٢٠١٤ ی سەرۆككۆماری توركیا، دەمیرتاش بەهەمان شێوە یەك بوو لەو سێ كاندیدەی ركابەری پۆستی سەرۆككۆمارییان دەكرد، دەمیرتاش بەدروشمی «ناتكەین بە سەرۆك» توانی دەنگی نەیارەكانی ئەردۆغان كۆ بكاتەوە، هەر ئەوەش بوو كە هەدەپە توانی بەربەستی ١٠٪ی هەڵبژاردنی ببڕێت.
دەكرێت بڵێین دەمیرتاش تاكە ركابەری ئەردۆغان بوو، ئێستاش هەروا دەبیرنرێت.
خۆناساندنی كاندیدێك لە زیندانەوە!
سەڵاحەدین دەمیرتاش لە زیندانی ئێدرنەوە، پەیامی خۆی بە گەلی توركیا گەیاند، دەمیرتاش وەك كاندیدی سەرۆككۆماری لەسەر شاشەی تەرەتە خەبەر9 دەقە و 45 چركە وتەكانی خۆی پێشكەش كرد.
دەمیرتاش سێ بەشی وتەكانی رەخنەی توندی لە ئەردۆغان و دەسەڵاتی ئاك پارتی تەرخان كردبوو.
دەشتوانم بڵێم لە مێژووی سیاسی توركیادا، هیچ سیاسەتكارێك وەك دەمیرتاش بوێرانە رەخنەی لە دێموكراسی توركیا نەگرتووە.
ئەستەمبوڵ، وەك ناوەندی ململانێی سیاسی
دوێنی رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆككۆماری توركیا، بۆ جاری دووەم، لە دوو مەیدانی جیاواز دوو میتینگی جەماوەری لە ئەستەمبوڵ سازكرد.
ئەستەمبوڵ وەك میترۆپۆلێكی گەورەی توركیا، زورترین ململانێی سیاسیی تیا بەدی دەكرێت، لەم میترۆپۆلە هەر لە گەورەترین پارتی سیاسییەوە تاكوو بچوكترین پارت، تەنانەت ئەو پارتانەشی نفوزیان كەمە و لەدەرەوەی پارلەمان كاردەكەن، چەق ناوەندی ململانێیان لە ئەستەمبوڵە نەوەك لە ئەنقەرەی پایتەخت. بەو پێیەی لەم میترۆپۆلە هەموو رەنگەكان هەموو نەتەوەكان ئامادەگییان هەیە و هەر پارتەو بەپێی قورسایی خۆی دەنگ بەدەست دەهێنێت.
ئەردۆغان چاوەڕێ دەكات زۆرترین دەنگ لێرە بەدەستبهێنێت، بەو پێیەی لەسەرەتای ساڵانی ١٩٨٠ ژیانی سیاسی لە ئەستەمبوڵەوە دەستیپێكردووە وەك ئەندامێكی رێكخراوەیی لاوان لە حزبی رەفا-ی نەجمەدین ئەربەكان، دواتریش لە ١٩٩٤ كاتێ بۆتە سەرۆك شارەوانی ئە ستەمبوڵ توانیوێتی خزمەتێكی باش پێشكەش بە ئەستەمبوڵ بكات، بەتایبەت لە روی ژینگە و ئەو خزمەتگوزارییانەی لە چوارچێوەی دەسەڵاتی شارەوانییەكاندا بووە جێی پەنجەی دیار بووە.
ئەستەمبوڵیەكان ئەوانەی كە نەیاری رەجەب تەیب ئەردۆغانن، بە رەجەب ی قاسم پاشا ناوی دەبەن. ئەمەش لەوەوە سەرچاوەی گرتووە كە ئەردۆغان ژیانی مناڵی لە خانەوادەیەكی هەژار و لە گەڕەكێكی هەژار بەسەربردووە، خانەوادەكەی لازە و لە قەرەدەنیزەوە بۆ ئەستەمبوڵ كۆچیان كردووە لە گەڕەكێكی ناوچەی قاسم پاشا ژیانێكی سادەیان گوزەراندووە.
ئەردۆغان پێشیوایە كلیلی بەرەوپێشچون و گەشەسەندنی توركیا،ب خزمەتكردن بە ئەستەمبوڵەوە بەندە، كە هاوكات ساڵانە زۆرترین گەشتیاری بۆ دێت.
پەیامەكانی ئەردۆغان لەهەردوو میتینگەكەی ئەستەمبوڵ، جەختی لە خزمەت كردن لە كەرتە جیاوازەكانی كرد، پڕۆژەی كەناڵ ئیستانبوڵ (پڕۆژەیەكی شارستانی و گەشتیاری گەورەیە) كردنەوەی سێیەم فڕۆكەخانە لە ئەستەمبوڵ كە ساڵانە نۆ ملیۆن گەشتیار لەخۆدەگرێت و یەك لە سێ فڕۆكەخانەی جیهانی دەبێت كە لەلایەن پێنج كۆمپانیای ناوخۆیی توركیاوە دروستكراوە. لێدانی تونێلی ژێر ئاو و بەناویدا میترۆ ئەم سەرو ئەوسەری دەریای بۆسفۆر دەكات هەروەها زیادكردنی هێڵی میترۆی ناوشار و شەمەندەفەری خێرا و هتد..
هەندێك پێیان وایە ئاك پارتی تەنها دەنگدەری موحافزكاری هەیە، لەواقیعدا وانییە، واتە هەموو حیجاب بەسەرێك یاخود پیاوێكی دیندار، لایەنگری ئاك پارتی نییە. هاوكاتیش ئاك پارتی دەنگی كەسانیتر بەدەستدەهێنێت كە دوور و نزیك پەیوەندییان بە دینەوە نییە. ئەمانە پێیان وایە ئاك پارتی چانسێكە بۆ بەرەوپێشچوون و گەشەسەندنی وڵاتەكەیان.
بە كورتی، حكومەتی پارتی داد و گەشەپێدان (ئاك پارتی) لەماوەی ١٦ ساڵی رابردوودا توانیوێتی گەشە بە توركیا بكات، بەڵام نەیتوانیوە دادپەروەری بهێنێتەكایەوە.
لەدوا دێڕم پێشبینیم بۆ هەڵبژاردنەكەی سبەی ئەوەیە هەدەپە بەربەستی هەڵبژاردن دەبڕێت، رەنگە رەجەبە تەیب ئەردۆغان بتوانێ سەربكەوێتەوە، بەو پێیەی هاوپەیمانێتی لەگەڵ مەهەپە دا هەیە، ئەگەر لە گەڕی یەكەمیشدا نەتوانێ 50+1 بەدەستبهێنێت، ئەوا لە گەڕی دووەمی هەڵبژاردنەكە لەچاو سێ كاندیدەكەیتر چانسی زیاترە كە دەنگی زیاتر لەوانیتر بەدەستبهێنێتەوە، لە گەڕی دووەمدا هەر كاندیدێك زۆرترین دەنگی هێنا ئەو دەیباتەوە، واتە مەرج نییە 50+1 بێت، ئەوەی چانسی ئەردۆغانی لە گەڕی دووەم زیاد دەكات، ئەوەیە كە لەنێوان سێ كاندیدەكەیتر ئەگەری هاوپەیمانی بۆ سەرخستنی كاندیدێكی هاوبەش زۆر كەم و ئاستەم دەبینرێت، بۆ نمونە لە گەڕی دووەمدا ئەگەری هاوپەیمانێتیەك لەنێوان هەدەپە و جەهەپە، یاخود هەدەپە و پارتەكەی مەرال ئاكشەنەر دا نابینم.
